Jak bez szkody dla zdrowia i zgodnie z zasadami BHP wykonywać ręczne prace transportowe? Poniżej przedstawiamy 10 najważniejszych zasad, które powinny być stosowane przez pracowników na każdej budowie.

Szczegółowe informacje o bezpiecznym przenoszeniu ładunków zostały zawarte w Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313).

Ograniczenia wagi, wysokości i dystansu

Rozporządzenie precyzuje m.in. jakie ciężary może podnosić zatrudniony, różnicując je w zależności od płci i trybu zatrudnienia.

Pracownik dorosły (mężczyzna) może przenosić 30 kg przy pracy stałej i 50 kg przy dorywczej, ale nie powinien podnosić ciężaru powyżej 30 kg na wysokość ponad 4 m i nieść go dalej niż 25 m.

Kobiety zatrudnione na stałe mogą przenosić 12 kg (lub 3 kg, gdy są w ciąży lub w okresie karmienia). Przy pracy dorywczej, oprócz ciężaru maksymalnego (do 20 kg lub 5 kg w czasie ciąży lub karmienia) uregulowana jest również liczba przerw (do 4 na godzinę w trakcie zmiany roboczej).

Są również osoby, których nie wolno zatrudniać na stałe przy ręcznych pracach transportowych: pracownicy młodociani (poniżej 16 lat) oraz ci, którzy ze względu na stan zdrowia nie powinni dźwigać ciężarów (np. chorzy na serce lub z przepukliną).

Podstawowe zasady transportowania ładunków zgodnie z BHP

Do najważniejszych zasad transportowania ładunków ręcznie, w sposób niezwiększający ryzyka urazu, należą:

1. Zachowywanie właściwej postawy ciała przy podnoszeniu, przenoszeniu oraz odstawianiu rzeczy. Pozwala to zmniejszyć obciążenie kręgosłupa, zapobiegając potencjalnym urazom, a także mniej męczy mięśnie. Pracownicy uczą się poprawnych sposobów podnoszenia, przesuwania, ciągnięcia lub przetaczania różnych rodzajów przedmiotów na szkoleniu BHP.
2. Wykorzystywanie narzędzi wspomagających, ułatwiających zachowanie właściwej postawy i rozłożenie ciężaru równomiernie, takich jak np. chwytaki, pasy nośne czy rolki transportowe. Narzędzia te oraz środki ochrony osobistej dostarcza pracodawca. Zasady ich używania i sytuacje, gdy należy to robić, są prezentowane w trakcie szkolenia BHP.
3. Właściwe przygotowanie ładunku do transportu. Pracownik powinien wiedzieć, ile waży ładunek i gdzie ma środek ciężkości (takie informacje musi dostać od kierownika budowy lub pracodawcy). Na podstawie tych danych dobiera odpowiednie narzędzia wspomagające lub organizuje zespołowy transport ładunku.
4. Przygotowanie organizacyjne transportu. Osoba sprawująca nadzór BHP powinna omówić z pracownikami jak będzie przebiegało przenoszenie przedmiotów, przypomnieć o właściwych sposobach transportowania ładunków i zapewnić drogę bez przeszkód. Powierzchnia, po której będą się poruszali pracownicy, nie może być np. śliska lub niestabilna.
5. Zespołowy transport ładunku zawsze odbywa się pod nadzorem służby BHP lub innego pracownika, który nim zarządza. Jego zadaniem jest odpowiedni dobór osób przenoszących (pod względem siły i wzrostu), jak również wydawanie komend, które pozwolą zsynchronizować działanie. Zakazane jest przenoszenie zespołowe przedmiotów o wadze powyżej 500 kg lub gdy odległość przekracza 25 m.
6. Ograniczenie wszystkich transportowych prac ręcznych. Jeżeli tylko jest to możliwe, ładunki powinny być transportowane z wykorzystaniem maszyn.
7. Minimalizacja odległości, na którą transportowane są ręcznie ładunki. Najczęściej ładunki są dostarczane mechanicznie do miejsca, gdzie jest to możliwe i dopiero dalej przenoszone ręcznie. Ograniczona – w miarę możliwości – powinna być również wysokość, na jaką ręcznie podnosi się przedmioty.
8. Organizacja pracy w sposób, który pozwoli na odpoczynek i ochroni pracownika przed nadmiernym wysiłkiem fizycznym. Zazwyczaj oznacza to dodatkowe przerwy, pozwalające na regenerację mięśni.
9. Znajomość aktualnych przepisów dotyczących bezpiecznego transportu przedmiotów specjalnych, takich jak substancje żrące, gorące lub ciecze niebezpieczne, jeżeli pracownik ma do czynienia z takimi ładunkami. Równie istotne jest stosowanie się do obowiązujących przepisów.
10. Dbanie o ergonomię pracy, poprzez wykorzystanie narzędzi wspomagających przy transporcie, jak również taka organizacja pracy, która ogranicza czas spędzany w wymuszonej pozycji ciała lub z dodatkowym obciążeniem.

Zastosowanie się do powyższych zasad pozwala ograniczyć ryzyko urazu oraz rozwoju chorób zwyrodnieniowych układu mięśniowego i szkieletowego. Nadzór BHP powinien regularnie monitorować sposób, w jaki pracownicy transportują ręcznie ładunki, bo wiele z tych przepisów jest omijanych w codziennej pracy. W przypadku nagminnego łamania zasad transportu ręcznego warto skierować pracowników na dodatkowe szkolenie BHP: część teoretyczną, omawiającą techniki podnoszenia i przenoszenia przedmiotów oraz instruktaż stanowiskowy, pokazujący jak wykorzystać tę wiedzę w praktyce.